Dünya da birçok farklı amaç için kurulmuş örgüt vardır. Bunların bazılarına bakalım.
Birleşmiş Milletler
ABD Başkanı Roosevelt, İngiltere Başkanı Churchill, Rusya Başkanı Stalin tarafından BM’nin ilk temelleri atıldı. ABD başkanın ölümünden sonra San Francisco Konferansı toplantısında New York’ta kuruldu.
BM’nin Ana Organları şunlardır;
- Genel Kurul
- Güvenlik Konseyi
- Ekonomik ve Sosyal Konsey
- Vesayet Konseyi
- Uluslararası Adalet Divanı
- Genel Sekreterlik
BM Genel Sekreter tarafından yönetilir, karar mekanizması ise Güvenlik Konseyidir. BM daimi üyeleri 5’tir bu ülkelerin resmi dilleri ve ispanyolca–arapça dahil olmak üzere 6 dil bulunur.
BM Yardımcı Organları
- BM Çevre Sorunları (UNEP): Stockholm da gerçekleşen konferansta BM’nin de bir organı olması düşünüldü. Merkezi Nairobi’de kuruldu.
- BM Tarım ve Gıda (FAO): Merkezi Roma’dadır. Gıda güvenliğiyle falan ilgilenir.
- BM Eğitim Kültür (UNESCO): Fakirliğin ortadan kaldırmak, sürdürülebilir kalkınma gibi amaçları vardır. Merkezi Paris’tir.
- BM Kalkınma Programı (UNDP): Merkezi New York’tur.
- BM İnsan Yerleşimleri (UN-HABİTAT): Vancouver de toplanan HABİTAT I konferansında gündeme gelmiş ve merkezi kurulmuştur. Daha sonra HABİTAT II konferansında İstanbul Deklarasyonu’nda kabul edilerek kurulmuştur.
- BM Turizm Örgütü (UNWTO):
- BM Nüfus Fonu (UNFPA):
- Dünya Sağlık Örgütü (WHO):
- Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO): Versallies Barış Antlaşması ile kuruldu.
- İMF: Bretton Woods Konferansında alınan kararlar ile kuruldu.
- Dünya Bankası (IBRD): Bretton Woods Konferansında İMF ile birlikte kuruldu. Washington merkezlidir. Buraya üye olanın İMF üye olması gerekiyor.
NATO
ABD ve Kanada kurdu. Üye devletler;
- İngiltere
- Fransa
- Belçika
- Hollanda
- Portekiz
- Lüksemburg
- Danimarka
- İzlanda
- İtalya
- Norveç
Daha sonra katılan;
- Türkiye
- Yunanistan
- Almanya
- İspanya
- Çek
- Polonya
- Maceristan
- Litvanya
- Bulgaristan
- Estonya
- Romanya
- Slovakya- Slovanya
- Letonya
- Hırvatistan
- Arnavutluk
- Finlandiya
- Norveç
- Kuzey Makedonya
- Karadağ
Merkezi Brüksel’dir. Organizasyonu şu şekilde;
- Konsey
- Savunma Planlama Komitesi
- Genel Sekreter
- Nükleer Planlama Komitesi
- Askeri Komite
- Komutanlıklar
Avrupa Birliği
İlk adım Avrupa Kömür Çelik Topluluğu ile başlamıştır. Bu topluluk Fransa Almanya İtalya Benelüks ülkeleri ile oluştular. Daha sonra Roma Antlaşması ile Batı Almanya- Belçika- Fransa- İtalya- Lüksemburg- Hollanda olmak üzere 6 üye ile başladı. Bu ülkeler arasında Avrupa Ekonomik Topluluğu– Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM) kuruldu.
Brüksel Anlaşması ile birlik Avrupa Topluluğu adını aldı. Topluluğa İngiltere- Danimarka- İrlanda- Yunanistan- Portekiz- İspanya da katıldı.
Avusturya- Finlandiya- İsveç- Estonya- Litvanya- Letonya- Çek- Polonya- GKRY – Slovokya- Slovenya- Malta- Macaristan- Bulgaristan- Romanya- Hırvatistan dahil olmuş bugün ki halini aldı.
Günümüzde birliğe katılmak için parasal ve ekonomik kriterleri içeren Maastricht Kriterleri ve de AB’ye tam üye olmak için Kopenhag Kriterleri karşılamak gerekiyor.
Türkiye Adnan Menderes döneminde AET başvurusu ile ilk adımı attı. 1963 tarihinde Ankara Antlaşması ile ilk hukuki süreç başladı. 1999 Helsinki zirvesinde AB adaylığı kabul edilmiştir. Pozitif Gündem adında toplantı yapıldı toplantıda AB- Türkiye ilişkileri sorunları gidermek gibi konular ele alındı.
Avrupa Serbest Ticaret Birliği
Avrupa Birliğine alternatif olmak için kuruldu. Amacı gümrük serbestliği sağlamaktır. Üyeler Norveç, İsviçre, İzlanda, Lihtenştayn’dır.
Karadeniz İşbirliği Teşkilatı
Üyeleri şunlardır;
- Türkiye
- Arnavutluk
- Romanya
- Rusya
- Bulgaristan
- Ukrayna
- Gürcistan
- Moldova
- Azerbaycan
- Ermenistan
- Sırbistan
- Kuzey Makedonya
- Yunanistan
Azerbaycan- Yunanistan- Ermenistan Karadeniz’e kıyısı olmasa da örgüte üyedir. Yunan- Kuzey Makedonya- Arnavutluk- Sırbistan hariç diğerleri kurucu üyedir.
Arap Birliği
Arap ülkeleri ve Moritanya- Sudan- Somali- Komo- Cibuti üyeli örgüttür.
Bağımsız Devletler Topluluğu
Beyaz Rusya- Rusya ve Ukrayna ile Alamtı Deklarasyonu ile kuruldu. Diğer üyler şunlardır: Rusya- Beyaz Rusya- Moldova- Azerbaycan- Ermenistan- Kazakistan- Özbekistan- Kırgızistan- Tacikistan üyedir.
G8 Ülkeleri
Kanada- Fransa- Almanya- İtalya- Japonya- Rusya- İngiltere- Amerika üyedir.
D8 Ülkeler
Gelişmekte olan Müslüman ülkeleridir. Bangladeş– Endonezya– İran– Malezya– Mısır– Nijerya– Pakistan– Türkiye üyedir.
Şanghay İşbirliği Örgütü
- Çin- Rusya- Kazakistan- Kırgızistan- Tacikistan ve Özbekistan- Hindistan- Pakistan- İran üyedir.
- Gözlemci ülkeler: Afganistan- Moğolistan- Belarus
- Diyolog ortağı ülkeler: Türkiye- Azerbaycan- Sri Lanka- Ermenistan- Kamboçya- Nepal
OPEC
Bağdat’ta toplanan bir konferansla kuruldu. Üyeler: Suudi Arabistan- İran- Irak- Kuveyt- Venezuela- Libya- BAE- Cezayir- Nijerya- Gabon- Angola üyedir.
Avrupa Konseyi
Merkezi Fransa Strasburg kentindedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bu örgüte bağlıdır.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü
Merkezi Paris’tedir. Türkiye kurucu üyelerdendir. Amacı gelişmekte olan ülkelere yardım etmektir.
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı
Türkiye- İran ve Pakistan arasında kurulmuş örgüttür. Azerbaycan- Kazakistan- Kırgızistan- Özbekistan- Tacikistan- Türkmenistan- Afganistan üyedir.
- NAFTA: ABD– Kanada ve Meksika üyedir.
- Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği Teşkilatı
Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY)
- Azerbaycan- Kazakistan- Kırgızistan- Özbekistan- Türkmenistan– Türkiye- KKTC üyedir.
- Rusya’ya bağlı Tataristan- Başkortostan- Hakasya- Gagauz
- Moldova’ya bağlı Yakut Saha- Altay Cumhuriyeti üyedir.
Türk Devletleri Teşkilatı
- Azerbaycan- Kazakistan- Kırgızistan- Özbekistan- Türkiye üyedir.
Yunus Emre Enstitüsü
Türk dilini, kültürünü öğretmek öğrencilere burs vermek için kuruldu.
TİKA
Türk devletlerinin gelişmelerine yardımcı olmak için kuruldu.