Sanayi Coğrafyası Notları

Sanayi devrimi Smeaton tarafından buhar makinesi icat edildi. Daha sonra bu makinayı James Watt ve Matthew Boulton tarafından dokumacılık yapmak üzere açtıkları fabrika ile resmen başladı.

Başlıca Sanayi Tipleri

1. Ev Tipi
2. Atolye Tipi
3. Sanayi Tipi

Sanayi Devirleri

Hoffman

1. Sanayinin İlk Devresi: Sanayi ilk kez İngiltere’de başlamıştır.
2. Sanayinin Kıta Avrupa Dönem: Belçika– Fransa– Almanya- Avusturya- İsveç- Rusya.
3. Dünya Çapında Yaygınlaşma Dönemi: İtalya- Hollanda- Danimarka- Yunanistan- Kanada- Japonya. Bu dönemde Avrupa kıtasından çok diğer kıtalardaki gelişmeler önemlidir.
4. Yoğunlaşma ve Yeni Sanayileşme: Bu dönemde sanayileşmiş ülkelerde sanayi dağıtılmaya ve gelişmeye devam etmiştir. Bunun yanında Macaristan- Hindistan- G. Afrika- Çin- Brezilya- Yeni Zellanda- Avustralya- Şili- Arjantin gelişmiştir.

Joseph Finkelstein

1. Birinci Sanayi Devrimi: İngiltere de başlamıştır.
2. İkinci Sanayi Devrimi: ABD de gerçekleşti. Buradaki devrim, telefon, elektrik, fotoğraf makinası, reklamlar, perekendecilik, otomobil gibi gelişmelerle olmuştur.
3. Üçüncü Sanayi Devrimi: Günümüzdeki süreçtir. Bugün ki teknolojik gelişmişlik vs. etkili olmuştur. 1950‘lerden sonra gerçekleşmiştir.

Sanayide Kuruluş Yerini Belirleyen Faktörler

Hartshorne tarafından sanayinin kuruluş yerlerindeki dolaylı ve dolaysız maliyetleri tespit etmiştir. Doğrudan yani dolaysızlar arasında: Ham madde, enerji gibi şeyler yer alırken dolaylı masraflarda: Vergi, reklamlar, krediler yer almaktadır.

Sanayinin Kuruluşunu Hazırlayan Faktörler

1. Ham Madde
2. Sermaye
3. Enerji: Elektriğin icadı ile sanayi alanları genişlemiş ve var olanlar gelişmiştir.
4. Ulaşım
5. İş Gücü
6. Pazar

Sanayileşme Teorileri

Teorilerin ortaya çıkmasında optimum kavramı önemlidir. Optimum demek en uygun yer demektir. Fakat dünya da böyle bir yerin olmayacağı açıktır fakat standartlaşmak açısından önemli bir kavramdır.

Konsantrasyon Teorisi

Bu teorisinin yapımcısı Thomson’dur. Buna göre sanayi tesisleri belli bir hiyerarşide gelişirler. Bu gelişimler tek tesisten sanayi kesimine, sanayi kesiminden merkezi yerlere, şehirsel sistemler, sanayi bölgeleri, kuşakları şeklinde gider. Teori işte bu birleşmenin sağladığı avantajlar üzerinde durmuştur.

Minimum Taşıma Maliyeti

Bu teori Weber tarafından yapıldı. Teoriye göre talep aynı, fiyat aynı kabul edilmiştir ve maliyetin en düşük olduğu bölge en yüksek karı sağları savunmuştur. Lokasyon Üçgeni etrafında toplanmıştır.

En Yüksek Kazanç Teorisi

1. Hotelling teorisi alıcılar aynı, üretim maliyeti aynı, ürün aynıdır buradaki en fazla karı sağlamak için lokasyonun değiştirilmesini savunmuştur.
2. Agust Lösch bu teoriye göre talepler her yerde aynıdır fakat pazar yeri ne kadar uzaksa talep azalacaktırı savunmuştur.

Lokasyon ve Davranış

Lokasyon teorileri mükemmel insanların uyguladığı teoriler olarak görülmüştür fakat dünya da öyle bir mükemmel insan yoktur. İşte bu yüzden alınan kararları mükemmel olmayan insanlar almaktadır. Bazen optimum lokasyonlarda sapmalar meydana gelir.

1. İşte bu sapmalardan ilki David Smith maliyet ve kazanç arasındaki ilişkiyi “karlılığın mekansal sınırları” modelinde ele almıştır. Bu teoriye göre maliyet ve kazançlar yerden yere değişir. Farklı bölgelrede farklı karlılık oranları görülür demiştir. Tek bir kuruluş noktası vermek yerine alana vurgu yapmıştır.
2. Allan Pred adındaki herif teorisinde şunu savunur; insan çok akıllı bir varlık değildir o yüzden kararları da çok doğru değildir. Teoride davranışlar üzerinde durur lokasyonları metris analizini yapar. Yer seçerken firmaların sahip olduğu nitelik ve kaliteyle alakalı olduğunu savunur.

Dünya Sanayi Bölgeleri

1. Batı ve Orta Avrupa:
2. Kuzey Amerika:
3. Rusya- Ukrayna:
4. Doğu Asya:

Bunların dışındaki sanayi ülkeleri şunlar;

1. Japonya: Ülke 1950‘den sonra hızla sanayileşmiştir. Büyük Ejderha, Büyük Kaplan gibi lakapları vardır.
2. Güney Kore- Tayvan- Hong Kong- Singapur ise Asya’nın dört kaplanı lakabı vardır.

Fordizm: Kitlesel üretim ve tüketim demektir. Bant sistemiyle üretim yapılır ve bir öylesine de tüketilir. Taylorizm yani işçiden maksimum verim alabilmek için işçinin adeta makine gibi çalıştırmak bulunur. Ürünler ve parçalar standartlaştırılır. Fordizm 5 temel özelliği;

1. Üretim standartlaşması
2. Kitlesel üretim
3. Sosyal refah devletinin düzenleyici ve kontrol etmesi
4. Merkezi örgütlenme ve taylorist yönetim anlayışı
5. Büyük işletmelerde yapılması

Keynesci Ekonomi

Pazar, rekabet gibi ekonomik işleyişlerin özel sektörün yapması imkansızdır, devlet gücüyle kontrol edilmesi gerektiğini savunmuştur. Toplumsal adalet ve sosyal güvenliği sağlamak hedefleri arasındadır.

Post Fordist

Emek ve üretimin esnek bir şekilde üretilmesini sağlayan bir modeldir. Bilgisayar destekli tasarım gibi teknoloji kullanılır. Fordist gibi katı, hiyerarşik bir düzen yoktur katılımcı ve paylaşımcı bir anlayış vardır.