Ortoçağda Kartografya

Bu çağda genel olarak Hristiyan alemlerinde haritacılık olumsuz etkilenirken İslam aleminde haritacılık ilerleme kat etmiştir. Gelin bunlara bakalım;

Hristiyan Coğrafyasında Kartografya

  • Tekerlek (TO) Haritalar: Bu haritalar Romalılar dönemindeki disk şeklindeki haritalarla aynıdır. Dünya ortada etrafında okyanuslar yer alır. Roma da bunlara Orbis denirdi. “T” şeklinde bir harita bulunurdu bu haritanın üst kısmında Asya kıtası yer alırken alt kısmının sol tarafı Avrupa sağ kısmı ise Afrika kıtaları yer alırdı.
  • Makrobius Haritaları: Bu harita da disk şeklinde etrafı okyanuslar ile kaplıdır. Fakat burada yaşanabilir dünyayı tasvir edip 5 yada 7 iklim bölgesine ayrılmıştır.
  • Cosmas Haritaları: Papaz Cosmaz İncilden esinlenerek bir dünya haritası yapmıştır. Harita Arap Körfezi, Akdeniz, Hazar ve İran Körfezini içerirdi. Ayrıca bir kubbe de çizmiştir. Haritasında ise tufandan öncesi ve sonrası olmak üzere iki kısma ayırmıştır.
  • Mabada Mozaik Haritası: Mabada yakınlarındaki bir kilisenin tabanında keşfedilmiştir. Mozaik şeklindedir. Harita Kudüs’ün bir planı olarakta düşünülebilir. Ayrıca Akdeniz, Arabistanın bir kısmı ve Filistin’i gösteren Bizans’ın bilinen tek harita örneğidir.
  • Anglo-Sakson Haritaları: İngiltere de yapılmış olan bu harita İngiltere bir yay şeklindeyken İskandinavya bir ada olarak çizilmiştir.
  • Matthew Paris Haritası: İngiliz papazının İngiltere’yi çizmesidir.
  • Hereford Haritaları: Ortaçağda yapılmış önemli bir haritadır. Haritanın üst kısmı cenneti tasvir etektedir. Afrikanın güneyindeki kara parçasını yanlışlıkla Avrupa olarak gösterilmiştir.

İslam Coğrafyasında Kartografya

  • Ebu El Musa: Eseri El Zical Mamuni Türkçesi Kontrollü Memun Cetvelleridir. Dünya haritasının ismi ise El Süratal Mamuniya’dır.
  • Ahmet Bin Kesir: Usturlap yani yükselti ölçmeye yarayan alet hakkında yazılar yazan ilk İslam alimidir.
  • İbni Kordobah: Kitap Al Harekatı Al Semaviye eseri vardır. Bu eserde Avrupa ve Asya arasındaki ticaret yollarını göstermiştir. Zaten kitabın isminde sürekli al diyerek ticareti destekler niteliktedir 🙂 Alimin adında ise Kordo geçmekte bunu da kordon olarak düşünürsek yol anlamından ezberleyebiliriz.
  • Biruni: El Kanun El Maksudi eseri vardır. Sarayımın en değerli hazinesi adını almıştır. Büyük alimdir. Tirigonometri, Geometri, Matamatik alanında birçok eser vermiştir.
  • Uluğ Bey: Zici Gürgani adlı eseri vardır.
  • İbni Havkal: Haritasında yuvarlak şekillerde tasvir etmiştir. Akdeniz ülkelerini haritasına koymuştur.
  • İbni Said: Köşeli şekillerde haritaları bulunur o döneme rağmen batı haritalarına göre daha iyidir.
  • İdrisi: Hem Hristiyan hem de İslam kaynaklarından yararlanmıştır. Eserlerinden biri Tabula Rotunda diğeri ise 70 Paftadır. İlki dairevi şekildeyken ikinci eseri dörtgen şekillidir.
  • Kaşgarlı Mahmut: Divanı Lügat-ı Türk eserinde harita eklemiştir. Daha çok Asya kıtası, Çin ve Kuzey Afrika ülkelerin adeta bir krokisi şeklindedir. O dönemin önemli bir şehri olan Balasagun kenti haritanın tam merkezindedir.

Portolan Haritaları: İtalyanlarda başlayıp Portekizliler gibi birçok denizcilik alanında uğraş veren milletler kullanmıştır. Bu hartalarda pusula gülleri dikkat çekmektedir. Bir harita grubu olarak da düşünebiliriz.

Tekerlek (TO) Haritalar:T” şeklinde bir harita bulunurdu bu haritanın üst kısmında Asya kıtası yer alırken alt kısmının sol tarafı Avrupa sağ kısmı ise Afrika kıtaları yer alırdı.
Makrobius Haritaları:Yaşanabilir dünyayı tasvir edip 5 yada 7 iklim bölgesine ayrılmıştır.
Cosmas Haritaları: Papaz Cosmaz İncil’den esinlenerek bir dünya haritası yapmıştır. Ayrıca bir kubbe de çizmiştir. Haritasında ise tufandan öncesi ve sonrası olmak üzere iki kısma ayırmıştır.
Mabada Mozaik Haritası: Kudüs’ün bir planı olarakta düşünülebilir. Ayrıca Akdeniz, Arabistan’ın bir kısmı ve Filistin’i gösteren Bizans’ın bilinen tek harita örneğidir.
Anglo-Sakson Haritaları: İngiltere bir yay şeklindeyken İskandinavya bir ada olarak çizilmiştir.
Matthew Paris Haritası:İngiltere’yi çizmesidir.
Hereford Haritaları: Haritanın üst kısmı cenneti tasvir etektedir. Afrika’nın güneyindeki kara parçasını yanlışlıkla Avrupa olarak gösterilmiştir.
Ebu El Musa: El Zical Mamuni Türkçesi Kontrollü Memun Cetvelleridir. Dünya haritasının ismi ise El Süratal Mamuniya’dır.
Ahmet Bin Kesir:Usturlap hakkında yazılar yazan ilk İslam alimidir.
İbni Kordobah:Kitap Al Harekatı Al Semaviye eseri vardır.
BiruniEl Kanun El Maksudi eseri vardır.
Uluğ Bey: Zici Gürgani adlı eseri vardır.
İbni Havkal:Haritasında yuvarlak şekillerde tasvir etmiştir.
İbni Said:Köşeli şekillerde haritaları bulunur
İdrisiTabula Rotunda diğeri ise 70 Paftadır. İlki dairevi şekildeyken ikinci eseri dörtgen şekillidir.
Kaşgarlı Mahmut: Asya kıtası, Çin ve Kuzey Afrika ülkelerin adeta bir krokisi şeklindedir. O dönemin önemli bir şehri olan Balasagun kenti haritanın tam merkezindedir.
Portolan Haritaları: Hartalarda pusula gülleri dikkat çekmektedir. Bir harita grubu olarak da düşünebiliriz.