Dünyamızda sıcaklık, nem, basınç, rüzgar, yağış, güneşlenme süresi gibi birçok klimatolojik süreçlerin incelenmesi ve raporlanması her geçen gün önemini artırmaktadır. Hal böyle olduğundan yer yüzünde birçok meteorolojik istasyonlar farklı teknolojiler ile ölçümler yapmaktadır. Teknolojinin gelişmesi bu incelemeleri artırmış ve öngörme ihtimalini yükseltmiştir. Peki meteorolojik istasyonlarda havanın sıcaklık, yağış gibi değerler nasıl ölçülüyor. Hangi teknolojiler kullanılıyor. Ulusal ve uluslararası ölçümler nelerdir. Ölçümler hangi saat aralıklarında yapılıyor. Gelin birlikte inceleyelim.
Bir meteorolojik istasyonda günlük olarak şu değerler ölçülür;
Toprak ve hava sıcaklığı
Deniz suyu sıcaklığı
Nemlilik
Rüzgar hızı ve yönü
Buharlaşma
Radyasyon şiddeti ve güneşlenme süresi
Yağış miktarı ve türü
Basınç
Görüldüğü üzere istasyonlar yukarıdaki etmenleri günlük olarak ölçümlemekte ve kullanıcılarına raporlamaktadır.
Dünyada birçok noktada istasyonlar bulunmaktadır fakat bu istasyonlar hem ölçüm alanları bakımından hem de sahip oldukları standartlar bakımından farklılık göstermektedir. Bu bakıdan farklı gözlem çeşitleri bulunmaktadır. Gelin bunları inceleyelim.
Sinoptik Gözlemler
Sinoptik gözlemler dünyadaki bu standarttaki tüm istasyonlar için eş zamanlı yapılan gözlemlere denmektedir. Yani farklı alanlarda bulunan fakat aynı anda ölçümler gerçekleştirip raporlayan gözlemlere bizler sinoptik gözlemler adını vermekteyiz. Peki bu raporlar yapılırken zaman dilimleri nasıl eş zamanlı yapılıyor.
0′ boylamındaki yerel saat esas alınarak tüm dünyadaki istasyonlar bu zaman diliminde ölçüm yapıyor. Yani Greenwich istasyonunda her gün 0 – 6 – 12 – 18 saatlerinde ölçümler yapılmakta. Buna göre ülkemizde ölçümler 3 – 9 – 15 – 21 saatlerinde yapılmakta.
Ülkemizde 500 den fazla gözlem yapan sinoptik istasyonlar vardır. İstasyonlarda yapılan ölçüm teknikleri ise şu şekilde özetleyebiliriz.
Sondaj balonlarını göğe bırakarak yerden dürbünle inceleme yöntemi, balona bağlı aletler ile yine yerdeki veri izleme istasyonundan değerlendirerek, Rawinsonde yöntemi ile balonlardaki aletlerin yeryüzüne ileterek yapılan yüksek ölçüm yöntemi ile.
Klimatolojik Gözlemler
Bu tip gözlemler sinoptik gözlemlere göre daha yerel kalmaktadır. Çünkü sinoptik gözlemler gibi aynı anda uluslararası bilgi toplama amacı gütmez. Bu gözlemler istasyonun bulunduğu lokalde günlük, haftalık hava tahmin raporlarının oluşturulması için yapılmaktadır.
Ülkemizde bu tip gözlemler 7 – 14- 21 saatlerinde günde 3 kez yapılmaktadır.
Fenolojik Gözlemler
Bu gözlemler doğanın içerisinden gelmektedir. Şöyle özetleyebiliriz; fenolojik gözlemler vejetasyona bağlı bir gözlem türüdür. Bitkilerin tohumlanma, çimlenme, çiçek açma, meyve verme gibi gözlenebilir oluşumları gözlemler. Bu gözlemler tarım ve hayvancılık alanında kullanılırken iklim değişikliği konusunda da yardım etmektedir.
Hava Radarları Gözlemleri
Bu tip gözlemlerde radarlar kullanılmaktadır. Yöntemdeki asıl amaç yağış bırakması muhtemel bulutların radarlarca tespit edilerek bulut içerisindeki su miktarı hakkında fikir edinmemizi böylelikle yağışın miktarı hakkında bir referans elde etmemizi sağlar.
Uydu Gözlemleri
Uyduların sahip olduğu teknolojik altyapısı ve uydunun amacı ekseninde farklılaşan gözlemler yapılmaktadır. Bu tip gözlemler geniş yelpazede hizmet verebilir. Orman yangınlarındaki tahribatlardan tutun buzulların erimesindeki şiddete kadar birçok süreci ortaya koyabilir. Uydulardaki bir diğer teknoloji olan uzaktan algılama yöntemleri ile matematiksel veriler sunabilmektedir.
Uydu teknolojisi geçmişten günümüze kadar olan verilerin değerlendirmesi ile süreç hakkında bilgilerde vermektedir.
Küresel Gözlemler
Bu tip gözlemler Birleşmiş Milletler Dünya Meteorolojik Örgütü tarafından dünyanın dört bir yanındaki istasyonlarda elde edilen verilerin derlenmesi ile hazırlanmaktadır. Araştırmacılar, karar vericiler ve diğer tüm kullanıcılar bu verilere ulaşarak klimatolojik veriler hakkında değerlendirmeler ve planlar yapma olanağı bulmaktadır.
