interior of old islamic palace with ornamental dome

Kültür Coğrafyası Temel Bilgiler

Yazarı:
  1. Kültürün çıktığı alana kültür ocağı denir.
  2. Alt Kültür: Bir toplum içindeki yöresel alışkanlıklar vs hepsi alt kültür denir.
  3. Kültürlenme: Bireyin içinde yaşadığı kültürün unsurlarını benimseme olayına denir.
  4. Kültürleşme: İki farklı kültürün birbirleri ile etkileşimine denir.
  5. Kültürel Yozlaşma: Bir kültürün gelişmelere kapılarını kapatıp işlevselliğini yitirmesine denir.
  6. Kültürel Gecikme(Boşluk): Kültür maddi ve manevi unsurlar içerir. Bazen maddi olarak değişimler manevi unsurlardan hızlı yaşanır ve maddi– manevi unsurlar arsında bir boşluk yaşanır işte bu olaya denir. Örneğin erkeklerin küpe takması toplum taradından red edilebilir işte buna kültürel boşluk denir.

Amerikan kültürünün kurucusu ve kültür coğrafyasının babası olarak bilinen Carl Ortwin Sauer’dir. The Mans Role.. yani Yeryüzünü değiştirmede İnsanın Rolü adlı bir makalesi vardır.

Kültürel Yayılma: Kültürler kültür ocaklarından başlayarak çevreye yayılırlar bu yayılma bazen binlerce yıl bazen daha kısa sürerlerde olabilir. Bunu araştırmak oldukça güç bir durum olabilir. Sauer tarımsal değişimlerdeki kökenlerini ve yayılması üzerinde birçok araştırma yapmıştır.

  1. Genişlemeli Yayılma: Bu türdeki yayılma çevre bölgelerin teması ile gerçekleşir. Bu yayılma gerçekleşirken örneğin önemli bir adamın kültürü benimseyerek gerçekleşebilir buna uyarıcı yayılma denir. Bazen ise hiyerarşik şekilde yayılır örneğin önce büyükşehirlerde gerçekleşen değişim daha sonra küçük şehirlerde gerçekleşir. Bazense kültür kesintisiz şekilde yayılır buna kesintisiz yayılma denir bu türde ise aynı hastalıkların yayılması gibi yayılır.
  2. Sıçrama Şeklinde: Bu yayılma çıkış noktasından bağımsız bir bölgedeki alanda yayılamaya benzer. Bu türdeki yayılma kültürün çıkış noktasına en yakın noktada daha çok kabul görür. Mesafe artıkça kültürün kabul edilmesi de o kadar düşer. Bu duruma mesafenin bozucu etkisi denir.

Kültürel Ekoloji: Çevre ile insanın etkileşimini inceler. Beşeri Ekoloji de daha farklı incelemerde bulunur.

Kültürel Bölgeler

  1. Avrupa Kültürü: En büyük kültür alanı kapsar.
  2. Latin Amerika Kültürü: İspanya ve Portekiz izleri taşır.
  3. Slav–Rus Kültürü: Rus- Ukrayna- Belarus içerir.
  4. İslam Kültürü: İslam bölgesinde izler taşır.
  5. Sahra Altı Kültürü: Bu alemde negroid nüfus hakimdir.
  6. Şark Kültürü: İndik- Çin ve Güneydoğu Asya bulunur. Güneydoğu Asya bölümüne Hindiçini de denilmektedir.
  7. Pasifik Kültürü: Melaneya- Mikronezya bu bölge adalar şeklinde izole olmuşlardır. Bölgede Maleya- Mikronezya ve Polinezya bölgelerinden oluşur ayrıca en az nüfuslu kültür bölgesidir.

Kültür Bölgeleri

  1. Şekilsel Bölgeler: Bu bölgeler soyuttur. Yeni örneğin tahıl üretimi yapan bölgeleri ele alalım bu bölge tümüyle tahıl mı üretiyor. Hayır işte bu tür bölgeler şekilseldir.
  2. İşlevsel Bölgeler: Bu bölgeler ise işe yarayan daha somut şeylere karşılık gelir. Örneğin bir hastane bunun etki alanı hem daha dar hem de örgütlenmiştir. Bunlarda bu gruba girer.
  3. Geleneksel(Vernaküler) : Bu tür ise halk tarafından kabul edilmiş alanlardır. Ancak kesin sınırları çizilemeyen bölgelerdir.

İlk Kültür Alanları

  1. Mezopotamya: Fırat Dicle arasında kuruldu. Yazıyı budular. Sık sık işgale uğradılar. Sümer- Asur- Babil- Akad- Elam gibi medeniyetler kuruldu.
  2. Mısır: Nil önemlidir. Geometri, Matematikle ilgilendiler. Hiyerografi adlı yazıyı kullandılar.
  3. Akdeniz: Deniz ticareti ile ilgilendiler. Parayı buldular.
  4. İnka: Taş işçiliği ile ilgilendiler. Patates tarımı önemlidir.
  5. Aztek: Sulama ve bataklık kurutmada iyilerdir.
  6. Maya: Şehir devletleri halinde yönetildiler. Takvimleri meşhurdur.
  7. Hint: İndus ve Ganj arasında kurulmuştur. Baharat yolu vardır. Kast sistemi de bulunur.
  8. Çin: Sarı Irmak ve Gök Irmak arasında kuruldu. İpek Böcekçiliği, İpek üretimi ve İpek Yolu bulunur.

Dil

Hint Avrupa

  1. Cermenik: İngilizce, Almanca, İsveççe, Norveççe, Danimarkaca, Hollandalıların konuştuğu Dutch
  2. Latin: İspanyol, Fransızca- Portekizce, İtalyanca
  3. Kelt: Breton- Gaelik- Galli
  4. İndik: Hintçe- Bengali
  5. Slav: Rus- Çek- Slovak- Sırap- Hırvat- Bulgar- Ukrayna

Ural

  1. Finliler ve Estonyalıların konuştuğu dil Ural dil grubundadır.
  2. Macarlar, Finliler ve Estonyalılar Ural Ailesinin Finno–Urgık alt grubuna girer.
  3. Samoyedler diye bir alt grupta vardır bu alt gurubu konuşan bir kaç bin kişi vardır Rusya’nın kuzeyinde yaşarlar.

Kafkas

  1. Bu grupta tek bir dil vardır o da Gürcücedir.
  2. Ermenice Hint Avrupa’ya girer. Azeri ise Altaik grubuna girer.

Altaik (Altay)

  1. Türkçe başı çeker ayrıca Moğolistan da bir diğer alt grupta yer alır.

Sino-Tibet

  1. Mandarin– Kantonez- Wu- Min gibi diller mevcuttur. Bu dil grubunda en çok Çince konuşulur. Tayland ve Myanmar da bu aile içerisindedir.

Korece ve Japonca

  1. Kore, Japon ve Vietnam dilleri herhangi bir aile içerisine girmez. Kendilerine has özellikleri bulunur.
  2. Japonca yıllarca Çin alfabesi olan Kanjı kullansa da bağımsızdır.

Dravidyen

  1. Bu ailedeki diller Hindistan yarımadasının güneyinde konuşulmaktadır.

Sahra Altı

  1. Nijer Kango Ailesi Afrika’nın en büyük dil grubudur.
  2. Nilo Sahra: Sudan’ın Nil yukarısı boyunca bir diğer bölüm ise Çad’ın yukarı Çad nehri boyunca.
  3. Hoisan Ailesi ise en eski Afrika dilidir. Bu dil yok olmak üzeredir.

Afro Asyatik yada Hamito-Semitik

  1. Bu dil orta doğudaki dilleri içine alır.
  2. Asur dili bu grubun ilk örneğidir.
  3. Mısırdaki hristiyanlar Koptik adındaki dilde bu gruptadır.
  4. Arapça, İbranice ve Amharik dili buna örnektir.

Avustronezya yada Malayo-Polinezya

  1. Paskalya adalarından Madagaskar adasına kadar olan bölgede konuşulur.
  2. Endonezya, Filipin bu grubun içindedir.

Batı Dünyasındaki Diller

  1. En büyüğü Amerind dilidir. Kuzey ve Güney Amerika da yerlilerin dilidir.
  2. En eskisi NaDene dili ise Kanadanın kuzeyinde konuşan yerlilerdir. Apaçiler bunu konuşur.
  3. Eskimo Aleut ise Kutup bölgesinde konuşulur.

Dinler

  1. Hristiyanlık: İmparator Konstantin kabul etmesi ile hızla yayılmıştır. 3 büyük mezhebi vardır Katolikler Avrupa da Orta ve Güney Amerika da ve Kanada yaygındır. Ortodoks ise Rusya ve Doğu Avrupa da yaygındır. Protestan ise Kuzey Avrupa ile özdeşleşmiştir. ABD- Avustralya, İskandinavya, İngiltere Almanya da yaygındır.
  2. İslamiyet Şii ve Sünni olmak üzere iki büyük mezhebi vardır. Malezya da Malay olmak Müslüman olmak demektir.
  3. Hinduizm: Hindistan da yaygındır. Temel inanış reenkarnasyondur. Kast sistemi bulunur sisteme göre tepede rahipler ve brahmanlar yer alır. Onun altında askerler ve asilerin olduğu kşatriya yeralır. Onun da altında tüccarlar yani vaisyalar yer alır en allta ise sudra dedikleri halk gelir. Komşu ülke Nepal da Hindudur.
  4. Budizm: Hinduizm’den çıkmıştır. Güya aydınlanan bir Hindu prensi tarafından oluşturuldu. Bazı araştırmacılar bu dini İslamiyet Hristiyanlıktan sonra üçüncü evrensel din olarak kabul eder. Hinduizm daha fazla inananı olsa da daha yerel bir dindir.
  5. Konfüçyüscülük: Kung Fu’ya dayanan bir felsefedir. Batıdaki aydınlanma çağını etkilemiştir.
  6. Taoculuk: Doğayla uyumlu bir yaşamı anlatan bir Çin dinidir.
  7. Şintoizm: Japonların ulusal dinidir.
  8. Animizm: Afrika da yaygındır. Ruhlar her yerde olabilir gibi bir düşünceleri vardır.