Dünyamız kendine has şekliyle kendi ekseni etrafında dönen bir küredir. Bu dönüş esnasında atmosferimizde buna eşlik eder. İşte bu muazzam hızdaki dönüşü esnasında rüzgarlar bu güce dayanamaz ve sapmalara uğrar. Dünyanın dönüşünden dolayı sapmalara uğrayan rüzgarlar ve diğer her şeye koriolis etkisi deriz.
Peki sadece rüzgarlar koriolis etkisi altında mı sapmalara uğrar? Rüzgarlar yönünü belirlerken hangi kuvvetlere ihtiyaç duyuyor. Gelin birlikte bu güçleri tanıyalım.
Rüzgarların yönü belirlenirken şu güçler etkilidir;
- Koriolis Etkisi
- Barometrik Gradyan
Rüzgarlar yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru eserler. Buradaki olay basınç farkına dayanır işte bu tipteki rüzgarlara barometrik gradyan denir. Fakat dünyanın birçok noktasında koriolis etkisi öylesine etkilidir ki rüzgarlar yalnızca barometrik gradyana uygun esmezler sapmaya uğrarlar.
Ancak dünya üzerinde öyle bir kuşak var ki koriolis etkisi altında değildir. Bu kuşak dünyanın şekli itibariyle tam ekvatoral bölgede yer alır. Bu kuşağın sınırı kesin çizgi halde değildir. Yaklaşık 4′ Kuzey ve 4′ Güney paralelleri arasından geçmektedir. Buradaki rüzgarlar baromtrik gradyana bağlı estikleri için bu tip rüzgarlara barostrofik veya ageostrofik rüzgarlar adını alır.
Rüzgarların sapma derecesi belirlenirken yeryüzü şekilleri de önemli bir husustur. Vadiler boyunca esen rüzgarlar buna örnektir Rüzgarın hızı ne kadar yüksekse sapma o kadar artar. Yerden ortalama 500 ile 600 metre yüksekte herhangi bir yeryüzü şekli olmadığı için rüzgarlar bu alanda tam saparlar. Bu tam sapan rüzgarlara geostrofik rüzgarlar denir.
Rüzgarlar yüksek basınç alanından alçak basınç alanına en kısa yoldan gideceği yerden saparak daha uzun yollar kat eder. Bu burgaç şekilde izlediği harekete siklostrofik rüzgarlar denir.
İzobarlara uygun esen rüzgarlara da gradyan rüzgarları denir.
“Koriolis etkisi nedir” üzerine bir yorum